ఆత్మ అనంత స్వరూపం.
’’దేనిని వాక్కు తెలుపలేదో,దేనిచే వాక్కు ప్రకటితమవుతుందో, అదే బ్రహ్మమని తెలుసుకో. దేనిని మనస్సు గ్రహింపజాలదో ,ఏది మనస్సును గ్రహిస్తుందో , అదే బ్రహ్మం. ఏది కళ్ళకు కనపడదో , ఏది ద్రుష్టిని చూస్తుందో , అదే బ్రహ్మం. దేనిని చెవులు వినజాలవో, ఏది శ్రవనాన్ని వింటుందో అదే బ్రహ్మం. ఏది ఘ్రాణంచే ప్రకటితం కాజాలదో, దేనిచే ఆఘ్రాణం ప్రకటితం అవుతుందో అదే బ్రహ్మం. ,దేనిని ఇక్కడ ఉపాసిస్తూన్నారో అది(బ్రహ్మం) కాదు‘‘.-కేనోపనిషత్తు. పరబ్రహ్మ స్వరూపం – కేనోపనిషత్తు (సంపూర్ణ వ్యాసం)
ప్రారంభం
పరబ్రహ్మ, అనగా సర్వంలోనూ ఉన్నది, సర్వాన్ని కలిగించేది, సర్వానికి ఆధారమైనది. ఇది ప్రాప్త్య, ప్రత్యక్షత మరియు ఆత్మతత్వానికి మూలం. వేదాల్లో, ముఖ్యంగా ఉపనిషత్తుల్లో, పరబ్రహ్మ తత్వాన్ని వివిధ కోణాల్లో ఆవిష్కరించారు. కేనోపనిషత్తు ఇందులో ప్రత్యేకమైన స్థానం పొందింది. ఈ ఉపనిషత్తు భగవంతుని సగుణ స్వరూపానికీ, నిర్గుణ స్వరూపానికీ మధ్య అనుసంధానాన్ని చూపిస్తుంది.
కేనోపనిషత్తు – పరిచయం
కేనోపనిషత్తు సమవేదానికి చెందిన ఉపనిషత్తులలో ఒకటి. ‘కేనేశితం పతతి ప్రేషితం మనః’ అనే మొదటి శ్లోకంతో ప్రారంభమయ్యే ఈ ఉపనిషత్తు పరమాత్మ శక్తిని, ఆత్మ స్వరూపాన్ని అన్వేషిస్తుంది. ‘కేన’ అంటే ‘ఎవరితో’ అనే అర్థం. ఈ ఉపనిషత్తు ప్రశ్నోత్తర రూపంలో సాగి పరమాత్ముని అసలు స్వరూపాన్ని వెల్లడిస్తుంది.
పరబ్రహ్మ తత్వం – ప్రశ్నల రూపంలో
కేనోపనిషత్తులో మొదటి భాగంలో కొన్ని అత్యంత మౌలికమైన ప్రశ్నలు ఉద్భవిస్తాయి:
- మనస్సు ఎవరి చలనంతో పని చేస్తుంది?
- చక్షువు ఎవరి చైతన్యంతో చూస్తుంది?
- శ్రవణేంద్రియానికి శక్తి ఎవరిద్వారా వస్తుంది?
- ప్రాణానికి ప్రేరణ ఎవరిద్వారా కలుగుతుంది?
ఈ ప్రశ్నలన్నీ జీవుని అనుభూతులకు మూలకారణమైన పరబ్రహ్మను గుర్తించడానికి ఆత్మా చింతనకు ఆహ్వానిస్తాయి. ఇక్కడ ఉపనిషత్తు మనస్సుకు, ఇంద్రియాలకు, శరీరానికి ఉపాధి ఇచ్చే మూల స్వరూపాన్ని ‘బ్రహ్మ’గా చెప్పుతుంది.
పరబ్రహ్మ నిర్వచనం
కేనోపనిషత్తు స్పష్టంగా చెబుతుంది:
“శ్రోత్రస్య శ్రోత్రం మనసో మనో యత్”
అనగా, ఇది చెవికి చెవి, మనసుకు మనసు. ఇది ప్రత్యక్షంగా అందరికి తెలియదు. ఇది మనస్సుకు అందనిది, ఇంద్రియాలకు దొరకనిది.
పరబ్రహ్మ అనేది మనసు, మాట, ఇంద్రియాలు అందుకోలేని దివ్య తత్త్వం. మనం దాన్ని అనుభూతి చేయగలం కానీ వివరించలేం.
పరబ్రహ్మ నిర్గుణత
కేనోపనిషత్తు పరబ్రహ్మను నిర్గుణ తత్త్వంగా ప్రకటిస్తుంది.
ఇది నాడు-నేటి-మరుసటి కాలానికి అతీతం.
ఇది స్థూలదృష్టికి కనిపించదు కానీ ఆత్మాన్వేషణ ద్వారా అనుభవంలోకి వస్తుంది.
ఇది ‘అజ్ఞానం’ను తొలగించి ‘జ్ఞాన’ం ద్వారా మాత్రమే అనుభూతి చెందవచ్చు.
జ్ఞానం మరియు పరబ్రహ్మ
ఈ ఉపనిషత్తులో కీలకంగా చెప్పిన భావం:
“యద్వచో నివర్తంతే అప్రాప్య మనసా సహ”
అనగా, పరబ్రహ్మ మన మాటలకు, మనసుకు అందనిది. దాన్ని తెలుసుకోవాలనుకోవడం, అనుభవించడం రెండు వేర్వేరు విషయాలు.
జ్ఞానం ద్వారానే పరబ్రహ్మ సాధ్యం. ఆత్మ చైతన్యం, జీవ చైతన్యానికి మధ్య సంబంధం తెలుసుకుంటే మాత్రమే పరబ్రహ్మ తత్వాన్ని గ్రహించగలం.
పరబ్రహ్మ అనుభూతి – ఉపనిషత్తు సందేశం
కేనోపనిషత్తు పరబ్రహ్మ తత్వాన్ని వ్యక్తిగత అనుభవంగా స్వీకరించడానికి ప్రేరేపిస్తుంది. పరబ్రహ్మను తెలుసుకోవడానికి మనం చేసే ప్రయత్నం అదే మనకు నిజమైన శాంతి, ఆనందం ఇవ్వగలదు. ఇది భగవంతుడిని వ్యక్తిత్వంలో కాకుండా విశ్వతత్వంలో చూడమని సూచిస్తుంది.
పరబ్రహ్మ స్వరూపాన్వేషణ
కేనోపనిషత్తులో వ్యక్తమైన పరబ్రహ్మ తత్వం అన్వేషణ జ్ఞానమార్గానికి కీలకం. సాధారణంగా మనస్సు, ఇంద్రియాలు ప్రపంచానుభూతులను అందుకుంటాయి. అయితే, ఈ అనుభూతులకు మూలకారణం ఏమిటి? ఇంద్రియాలను కదిలించే శక్తి ఎవరిది? ఈ ప్రశ్నలతో ఉపనిషత్తు ఒక ముఖ్యమైన తాత్విక సత్యాన్ని సూచిస్తుంది: పరబ్రహ్మ అనేది అనుభవానికి మూలాధారం.
“న తత్ర చక్షుః గచ్ఛతి న వాగ్ గచ్ఛతి న మనః”
అనగా, పరబ్రహ్మ అనేది చూసే కళ్లు చూసినంతగా, చెప్పే మాటలు చెప్పినంతగా కూడా ఉండదు. అది ఇంద్రియాలకు అందనిది, మనస్సుకు అవగాహనకు బద్ధం కానిది.
ఈ వాక్యం మన దృష్టిని పరబ్రహ్మ తత్వంలోకి మళ్లిస్తుంది. ఇంద్రియాలకు అవగాహనలోకి రాని పరబ్రహ్మను తెలుసుకోవడానికి మనం జ్ఞానానికి, ధ్యానానికి, తత్వముసుక్తికి తలవంచాలి.
పరబ్రహ్మ నిర్భేదత
ఉపనిషత్తు పరబ్రహ్మ స్వరూపాన్ని నిర్భేదంగా వివరిస్తుంది:
అది సమస్త శక్తులలోనూ వ్యాపించివుంది.
మనస్సు అనుభవించినట్లుగా అర్థమయినా, అది అనుభూతికి అతీతమైనది.
పరబ్రహ్మ అన్ని వైపులా వ్యాపించి, అందరితోనూ సమానంగా ఉంటుంది.
సఘటితమూ విఘటితమూ:
పరబ్రహ్మను సఘటితముగా (విశ్వ రూపంలో) మరియు విఘటితముగా (నిర్గుణ తత్వంలో) చూడవచ్చు. ఇది ప్రతి జీవునిలో ఆత్మరూపంగా ఉంటుంది. జీవాత్మ పరమాత్మను తెలుసుకునే మార్గమే ఉపనిషత్తు మార్గం.
జీవాత్మ మరియు పరమాత్మ సంబంధం
కేనోపనిషత్తు సూచించే ముఖ్యమైన అంశం జీవాత్మ-పరమాత్మ సంబంధం. ఉపనిషత్తు ప్రకారం:
- జీవాత్మ అనేది పరమాత్మ యొక్క ప్రతిబింబం.
- పరమాత్మ తత్వాన్ని అన్వేషించడం ద్వారా జీవాత్మ తన నిజ స్వరూపాన్ని తెలుసుకుంటుంది.
- జ్ఞానమార్గం ద్వారా జీవాత్మ పరమాత్మతో ఏకమవుతుంది.
ఈ అన్వేషణ సాధన ద్వారానే సాధ్యమవుతుంది. ఆత్మన్వేషణలో జీవుడు తన స్వరూపాన్ని తెలుసుకుని పరమ శాంతిని పొందగలడు.
పరబ్రహ్మ సాక్షాత్కారం
కేనోపనిషత్తు ప్రకారం, పరబ్రహ్మ సాక్షాత్కారం అంటే పరమ శాంతి, పరమ ఆనందం అనుభవించడం. దీనికోసం:
- మనస్సు నిర్గమించాలి.
- ఇంద్రియాలు ప్రశాంతమవ్వాలి.
- జ్ఞానం, ధ్యానం, భక్తి ద్వారా పరమాత్మను తెలుసుకోవాలి.
“బ్రహ్మవిద్ బ్రహ్మైవ భవతి”
అనగా, బ్రహ్మను తెలిసినవాడు బ్రహ్మతో ఏకమవుతాడు.
అభ్యాస మార్గాలు
- జ్ఞానం: వేదాలను చదవడం, ఉపనిషత్తుల తాత్పర్యాన్ని అర్థం చేసుకోవడం.
- ధ్యానం: పరమాత్మలో మనస్సు స్థిరపరచడం.
- భక్తి: పరమాత్మపై భక్తితో ప్రేమను వ్యక్తం చేయడం.
- వైరాగ్యం: ప్రాపంచికమైన బంధనాల నుంచి విముక్తి పొందడం.
కేనోపనిషత్తు ధార్మిక సందేశం
కేనోపనిషత్తు మనకు భౌతిక జీవనానికి ఒక దివ్య దారిని సూచిస్తుంది. ఇంద్రియ అనుభవాలను ఆత్మ తత్త్వంతో కలిపి, పరబ్రహ్మను అనుభవించమని చెప్పడం దీని సందేశం. దీనిని సాధించగలిగినవాడు నిజమైన సాధకుడు.
“ఆనందం బ్రహ్మేతి వ్యజానాత్”
బ్రహ్మ అనేది స్వరూపానందమే. బ్రహ్మతో మిళితమయ్యే ఆత్మ జీవనమూ ఆనందమయమే.
ముగింపు
కేనోపనిషత్తు పరబ్రహ్మ తత్త్వాన్ని కేవలం సిద్ధాంతంగా కాదు, అనుభవంగా వ్యక్తపరుస్తుంది. మన జీవితంలో పరబ్రహ్మ అనుభూతి ద్వారా సంపూర్ణత పొందవచ్చు. ఈ ఉపనిషత్తు మనం అనుసరించాల్సిన ఒక ఆధ్యాత్మిక మార్గదర్శిని. ఇంద్రియాలు త్యజించి, మనస్సు నిగ్రహించి, పరమాత్మతో ఏకమవ్వడం మాత్రమే పరబ్రహ్మ సాక్షాత్కారం.
“పరబ్రహ్మ సాక్షాత్కారం ద్వారా జీవితం వెలుగొందుతుంది!”
